Chrząszcze saproksyliczne

[singlepic id=46 w=320 h=240 mode=watermark float=left]
Czy wiesz, że drzewa, które zakończyły swoje życie (suche, połamane, jeszcze stojące lub przewrócone) zaczynają żyć drugim życiem? Drewno drzew martwych jest ważnym elementem ekosystemu, który nie tylko dodatnio wpływa na właściwości gleby, ale tworzy także korzystne warunki do rozwoju wielu gatunków – w tym również owadów.
W procesie wydzielania się drzew gatunki zasiedlające zamierające drzewa nie są stałe. Początkowo są to owady podkorowe (osłabiające funkcje fizjologiczne drzewa tzw. kambiofagi), by następnie ustąpić miejsca owadom saproksylicznym (saproksylofagom) czyli rozwijającym się w martwym drewnie tzw. drewnojadom- ksylofagom, czy w murszu dziupli tzw. próchnojadom– kariofagom.
Wiele z nich związanych jest z określonym środowiskiem, np. starymi drzewami, których niedostatek może spowodować wyginięcie tych organizmów.
W sumie 46 gatunków, czyli prawie 11 procent tego typu chrząszczy w Europie zagrożonych jest wyginięciem, a kolejne 56 gatunków (13 procent) sklasyfikowano jako bliskie zagrożenia. Ponadto  z opracowań Czerwonej Listy Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce wynika, że zaledwie 2 procent gatunków wykazuje tendencje wzrostowe, w stanie równowagi znajduje się około 27 procent tych chrząszczy, a populacja około 14 procent gatunków znajduje się w stadium spadkowym. Trendy dotyczące populacji pozostałych 249 gatunków nie są znane. Te wyjątkowe chrząszcze, które odgrywają istotną rolę w procesie odzyskiwania substancji odżywczych, rozdrabnianiu i rozkładzie drewna, przenoszeniu saprotroficznych grzybów, a także zapylaniu roślin, występują głównie na terenie Francji, Niemiec, Słowacji oraz Europy Południowej. W Europie Środkowej około 1500 gatunków chrząszczy w różny sposób uzależnione jest od martwego drewna, w Polsce liczbę saproksylicznych chrząszczy szacuje się na około 1370 gatunków (ponad 70 rodzin). [Gutowski j, (2006): Saproksyliczne chrząszcze . KOSMOS, T 55(1);53-73]
Często zastanawiamy się czy ten świat niezwykle różnorodny, o niewyobrażalnych barwach i kształtach możemy w jakiś sposób uratować?
Jego dalsze istnienie stoi pod znakiem zapytania z powodu wyrębu i pozyskiwania drewna, spadku liczebności starych drzew oraz rosnącej tendencji do sadzenia nowych pokoleń drzew. Owady saproksyliczne zasiedlają rozmaite mikrośrodowiska, które wielu ludzi nawet nie zauważa, pomimo, że są one tak blisko nas.
Są nimi m. in. stojące pnie drzew, pniaki, korzenie, konary, leżanina. Na skład gatunkowy owadów zasiedlających drewno o różnym stopniu rozkładu ma wpływ wiele czynników: rodzaj drewna, fazy rozkładu, wiek (grubość) drzew, nasłonecznienie, wilgotność drewna, a także rodzaj zgnilizny (np. sagerainaos4.blogspot.com . brunatna, biała).
To uzależnienie od obumierających drzew lub martwego drewna (realizowanej gospodarki leśnej) prowadzi do tego, że owady saproksyliczne uważa się za najbardziej zagrożoną grupę.
Zalicza się tu między innymi owady z rzędu pluskwiaków różnoskrzydłych, błonkówek, motyli, muchówek, a przede wszystkim chrząszczy (Coleoptera). Rząd Coleoptera jest jednym z najliczniej reprezentowanych przez formy saproksyliczne.
Z gatunkami saproksylicznymi związane są pośrednio inne owady:

• drapieżce; związane pośrednio z martwym, rozkładającym się drewnem. Pokarmem larw, a często i form dorosłych są inne bezkręgowce, zasiedlające to środowisko,

• larwy pasożytujące na owadach związanych z martwym drewnem tzw. parazytoidy,

• odżywiające się odchodami zwierząt zasiedlających martwe, rozkładające się drewno tzw. koprofagi,

• odżywiające się szczątkami zwierząt znajdującymi się w martwym drewnie, albo w dziuplach starych żywych drzew tzw. nekrofagi,

Liczebność ksylobiotycznych gatunków owadów związanych z poszczególnymi rodzajami drzew jest więc bardzo duża, ale zróżnicowana. Najwięcej chrząszczy (900 gatunków) odnotowano na dębach, nieco mniej (po 700 gatunków) w brzozach i jesionach; o 100 mniej w buku i wierzbach; 500 – w olszach, po 300 w lipach i świerku.
Jak widać liczba gatunków owadów związanych z martwym drewnem jest ogromna, a podstawowym celem ich egzystencji w środowisku(podobnie jak w świecie ludzi i zwierząt)  jest chęć przetrwania i podtrzymania gatunku – „ dla nich godzina to dzień, dzień to rok, a rok to całe życie…”.