Pachnica dębowa jest zgubą czy ratunkiem dla starodrzewu

Zadrzewione aleje, zwłaszcza te złożone ze starodrzewu zawsze budzą nostalgię. Potężne pnie drzew wobec konfrontacji z szybko poruszającymi się samochodami przywołują opamiętanie, zwalniamy aby móc nacieszyć się zielenią oraz troską o swoje auto, gdyż pnie tak niebezpiecznie stają blisko przy części jezdnej. Drzewo wraz z wiekiem nabiera majestatu i jego obserwatorzy chcąc czy nie chcąc pozostają pod jego urokiem.
Wierzby białe Salix alba uważane są za „polskie” drzewa. To o nich myślimy, gdy słuchamy muzyki Chopina lub wyobrażamy sobie „sielską wieś”. Jednak w kulturze polskiej od dawna przyjęto ich ogławianie. Ogławianie to regularne cięcie, polegające na usunięciu wszystkich pędów z wierzchołka drzewa. W jego wyniku pień przyrasta, tworząc wyjątkowy kształt zwany wierzbową głową. Obecnie rzadko kiedy można spotkać to drzewo z chylącymi się ku dołowi długimi wiotkimi gałęziami. Proceder ogławiania niestety nie przysparza im zdrowia. Pnie mimo swojego znacznego obwodu na wysokości pierśnicy (328-438 cm), charakteryzują się znaczną próchnicą, bardzo często są zamieniane na ambony, czy podpalane. Pomimo zaprzestania ogławiania drzewo i tak nie poprawia swojej kondycji zdrowotnej. Krótki, masywny i spękany pień nie jest w stanie utrzymać szybkorosnących nowych, wysokich i ciężkich konarów i jeszcze szybciej ulega zniszczeniu. Wierzba biała to gatunek szybko rosnący, o miękkim, łatwo próchniejącym drewnie. W wyniku systematycznego ogławiania tworzy się zgrubienie, w którym w wyniku próchnienia tworzą się liczne dziuple i szczeliny. Dodatkowo miękkie drewno wierzby jest atrakcyjnym materiałem do kucia dziupli przez różne gatunki dzięciołów, a nawet sikory czarnogłówki.

Pachnica dębowa jest to chroniony, duży gatunek owada (do 3 cm). Swoją nazwę rodzajową zawdzięcza męskim feromonom o zapachu moreli i śliwki. Jednak nazwa gatunkowa nie jest już tak jednoznaczna. Bardzo rzadko można ją napotkać na dębie szypułkowym Quercus robur. Obecnie występuje na bardziej miękkich drzewach, takich jak na przykład wierzba biała Salix alba, lipa drobnolistna Tilia cordata, olcha czarna Alnus glutinosa.
Na badanym obszarze przydroża w obrębie miejscowości Jarantowiczki w województwie kujawsko-pomorskim. zauważono jej obecność na sędziwych przydrożnych wierzbach białych. Jej obecność na wierzbie białej można tłumaczyć jako zastępstwo przy braku odpowiednich wiekowo dębów szypułkowych. Pachnica jest bardzo skrytym gatunkiem, gdyż prawie całe swoje życie spędza wewnątrz pnia drzewa żywiąc się próchnem. Czasami można jedynie zobaczyć samce, które siedząc u wylotu dziury pnia drzewa nęcą samice rozsiewając feromony. Dlatego określenie liczby ich populacji jest bardzo trudne.

 
 
 
 
 
 
 
 
Zadrzewienia przydrożne są coraz częściej ścinane ze względu na modernizację i przebudowę dróg lub także często są dewastowane podczas nieumiejętnego wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych przydroża. Na badanym obszarze występujące wierzby białe charakteryzują się złym stanem zdrowotnym, tj. znacznymi ubytkami drewna czemu towarzyszy duży udział próchnicy. Jednak dzięki obecności pachnicy dębowej zadrzewienie przydrożne może zostać uratowane, pomimo planowanej modernizacji drogi. Należałoby objąć je ochroną prawną ze względu na obecność tak rzadkiego gatunku zwierzęcia.
Autorzy: opracowanie na podstawie literatury i badań własnych:
Elżbieta Dusza, Renata Gamrat
Katedra Ekologii, Ochrony i Kształtowania Środowiska
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
Źródło: Przegląd leśniczy numer 10/2016, październik 2016