Obszary chronione

NATURA 2000 I FOTOPRZEWODNIK DO OZNACZANIA GATUNKÓW OWADÓW OBJĘTYCH PROGRAMEM NATURA 2000
Gdy zorientowaliśmy się, że Nasze dziedzictwo przyrodnicze reprezentowane przez wiele gatunków zwierząt i roślin w ogromnym tempie ginie, postanowiliśmy temu przeciwdziałać i zaczęliśmy przyrodę chronić. Robimy to na różne sposoby, a jednym z nich jest sieć obszarów chronionych Natura 2000.

21 maja przypada Europejski Dzień Obszarów Natura 2000. Głównym celem funkcjonowania Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych i gatunków roślin i zwierząt, które uważa się za cenne (znaczące dla zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy) i zagrożone wyginięciem w skali całej Europy

Europa zajmuje niespełna 5% lądowej powierzchni Ziemi. Jednak pomimo niewielkich rozmiarów, na jej obszarze występuje ogromna różnorodność roślin, zwierząt i krajobrazów, z których wiele nie występuje nigdzie indziej na świecie. W procesie powstawania krajobrazów Polski czynnikiem bardzo ważnym było długoletnie przywiązanie człowieka do ziemi.

Przez wieki ludzie praktykowali różne sposoby uprawy roli, co sprzyjało rozwojowi licznych „siedlisk półnaturalnych”, bogatych w gatunki roślin i zwierząt dzikiej przyrody, których przetrwanie uzależnione jest całkowicie od nieprzerwanego użytkowania przez człowieka. W polskim krajobrazie wszędzie odzwierciedla się bogata mozaika narodowościowa, kulturowa, językowa i tożsamościowa Europy. Niewiele jest miejsc na świecie, w których występuje tak zróżnicowane bogactwo siedlisk naturalnych i ostoi dzikiej przyrody kontrastujące ze ściśle powiązanymi krajobrazami kulturowymi na tak małym obszarze.

Co kryje w sobie termin Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000?

Jest to program utworzony w krajach Unii Europejskiej  w celu  wypracowania wspólnego systemu (sieci) obszarów ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, wdrażany od 1992 roku, w sposób spójny pod względem metodycznym  i organizacyjnym  na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej.

Co miało na celu utworzenie obszarów Natura 2000?

Zoptymalizowanie działań  na rzecz zachowania zarówno zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych  jak  również  gatunków roślin i zwierząt w skali Europy. Dla każdego kraju określa się listę referencyjną siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których  należy utworzyć obszary Natura 2000 w podziale na regiony biogeograficzne. (https://www.encyklopedialesna.pl/haslo/region-biogeograficzny/)  Efektywność działań  ochronnych  na tych obszarach uwarunkowana jest zastosowaniem odpowiedniej metodyki wyznaczania elementów sieci, zasad integracji ochrony przyrody z działalnością gospodarczą i kulturową człowieka.

Jaka jest podstawa prawna tworzenia sieci Natura 2000?

Podstawę prawną tworzenia sieci Natura 2000 stanowią następujące dyrektywy:
–  79/409/EWG o ochronie dziko żyjących ptaków, zwanej Dyrektywą Ptasią (DP) uchwaloną 2 kwietnia 1979 roku; obejmująca swym działaniem  gatunki wymierające lub zagrożone przez zmiany ich biotopów, gatunki rzadkie oraz inne wymagające ochrony ze względu na charakter siedlisk. W Polsce nazywa się je gatunkami specjalnymi.
–92/43/EWG o ochronie siedlisk przyrodniczych oraz dziko żyjącej fauny i flory zwanej Dyrektywą Siedliskową (DS) uchwaloną 21 maja 1992 roku; mająca na celu zachowanie różnorodności biologicznej w obrębie terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej.

Jakie typy obszarów wyznacza sieć Natura 2000?

Sieć Natura 2000 tworzą dwa typy obszarów:

• obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO)

• specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO)

Podstawą wyznaczania obszarów Natura 2000 są jedynie kryteria naukowe.

Co zawiera dokumentacja danego obszaru Natura 2000?

Dla każdego obszaru Natura 2000 opracowana jest dokumentacja, która składa się z:

• Standardowego Formularza Danych (SFD), w którym są zawarte najważniejsze informacje o położeniu i powierzchni obszaru, występujących typach siedlisk przyrodniczych i gatunkach „naturowych”, o ich liczebności lub reprezentatywności w skali kraju, wartości przyrodniczej i zagrożeniach;
• Mapy wektorowej i GIS w skali 1:100 000.

Jakie Obszary Natura 2000 znajdują się  w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Łopuchówko?

• „Biedrusko” (PLH 300001) o powierzchni 9938,1ha, obszar leżący administracyjnie na terenie gmin: Suchy Las, (74,0%) Oborniki Wlkp.(19,7%), Murowana Goślina (4%) i Poznań-Stare Miasto (2,3%). To niezwykle specyficzny obiekt, jakich w Polsce i Europie jest niewiele. Jego większa część (ok. 85 procent) jest terenem zamkniętym, poligonem wojskowym. Równocześnie prawie całe SOO to oddziały Nadleśnictwa Łopuchówko. W granicach poligonu leży 8176 ha Obrębu Biedrusko, w tym 3966 ha lasów i 4210 ha gruntów nieleśnych. Tak więc dwa podmioty – Wojsko Polskie i Lasy Państwowe, są głównymi użytkownikami siedlisk przyrodniczych skupionych w granicach PLH300001.

  

  Fot. Karolina Prange Motyl z rodziny kraśnikowatych

  
  
• „Buczyna w Długiej Goślinie (PLH300056) o łącznej powierzchni 703.461 ha, znajdująca się w granicach administracyjnych  gmin: Rogoźno (454.680 ha), Murowana Goślina (248.781 ha)
  Szacuje się, że około 95 % terenu położonych jest na gruntach Nadleśnictwa Łopuchówko co stanowi powierzchnię ok. 667.00 ha.

  

  Fot. Nr. 1 Artur Napierała Natura 2000 PLH300056 „Buczyna w Długiej Goślinie”

  
  
• „Uroczyska Puszczy Zielonki” (PLH300058) o łącznej powierzchni 1215.541 ha, z czego do gminy Murowana Goślina należy 811.384 ha, a do gminy Czerwonak 404.157 ha. W skład planowanych uroczysk wchodzą następujące obszary:
  – Głęboczek-  Łopuchowo- pow. 246,80 ha
  – przy rez. „Las Mieszany” – pow. 85.65 ha
  – Trzaskowo – pow. 35.08 ha
  – Dziewicza Góra – pow. 288.99 ha
  Łącznie szacunkowa powierzchnia projektowanych  uroczysk „Puszcza Zielonka” położonych na terenie Nadleśnictwa Łopuchówko wynosi 656.52 ha. Pozostała część obszaru o powierzchni 559.02 ha położona jest na terenie Leśnego Zakładu Doświadczalnego w Murowanej Goślinie i na gruntach prywatnych.

  

  Fot. Nr. 3 Krzysztof Moroz Natura 2000 PLH300058 „Uroczyska Puszczy Zielonka”

  
  
• „Dolina Małej Wełny pod Kiszkowem”(PLB300006) o powierzchni 1252,35 ha. Obszar obejmuje kilku kilometrowy odcinek doliny Małej Wełny z łąkami, starorzeczami, naturalnymi zbiornikami wodnymi oraz stawami rybnymi.  Jeziora są własnością państwa, stawy rybne są w zasobach AWRSP (obecnie w dzierżawie), łąki i skrawki pól należą do osób prywatnych. Około 120 ha rozlewisk o bardzo wysokich walorach ornitologicznych zarządzanych jest przez Zespół Parków Krajobrazowych oraz PTOP „Salamandra”.
• „Dolina Samicy” (PLB300013) o łącznej powierzchni 2391.00 ha, obejmujący swym zasięgiem gminę Oborniki (1190.60 ha), gminę Rokietnica (805.00), gminę Suchy Las (366.10 ha) i miasto Poznań (29.30ha). Teren Nadleśnictwa Łopuchówko stanowi powierzchnia 1171.10 ha.

  

  Fot. Nr. 1 Krzysztof Moroz Natura 2000 PLB3000013 „Dolina Samicy”

  
  

Jak rozumieć pojęcie „ zachowanie właściwego stanu ochrony” siedlisk i gatunków?

Dyrektywa Siedliskowa nie określa sposobów ochrony poszczególnych siedlisk i gatunków, ale nakazuje zachowanie tzw. właściwego stanu ich ochrony. W odniesieniu do siedliska przyrodniczego oznacza to, że:

• naturalny jego zasięg nie zmniejsza się;
• zachowuje ono specyficzną strukturę i swoje funkcje ekologiczne;
• stan zachowania typowych dla niego gatunków jest właściwy.

W odniesieniu do gatunków właściwy stan  ochrony oznacza, że:

• zachowana zostaje liczebność populacji, gwarantująca jej utrzymanie się w biocenozie przez dłuższy czas;
• naturalny zasięg gatunku nie zmniejsza się;
• pozostaje zachowana wystarczająco duża powierzchnia siedliska gatunku.

W jaki sposób i za pomocą jakich instrumentów realizuje się cele sieci Natura 2000?

Najważniejszymi instrumentami realizacji celów sieci Natura 2000 są oceny oddziaływania na środowisko oraz plany ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których utworzono obszar Natura 2000. Działania ochronne winny uwzględniać wymogi gospodarcze, społeczne i kulturowe oraz cechy regionalne i lokalne danego obszaru Natura 2000.

W jaki sposób zdobywać wiedzę na temat  gatunków owadów objętych programem  Natura 2000?

W celu ułatwienia oznaczania gatunków owadów objętych programem  NATURA 2000
prof. dr  hab. Marek Kozłowski z Katedry Entomologii Stosowanej SGGW, Axel Schwerk i Kazimierz Borkowski ze Stowarzyszenia na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju Polski  stworzyli  fotoprzewodnik będący kompendium wiedzy o danym gatunku objętym ochroną na omawianym obszarze.  Fotoprzewodnik umożliwia  rozpoznawanie, oznaczanie  danego gatunku w terenie, wskazuje  jaki jest zasięg występowania danego gatunku na terytorium naszego kraju  oraz  zwraca uwagę na to, jakie są metody poszukiwań określonego owada w terenie.

Reasumując:

Granice między państwami stworzyli ludzie, przyroda nie zna granic, dlatego zaczęto tworzyć, w tym celu jednakowe dla całej Unii Europejskiej prawo. Do tej pory, każdy kraj osobno stabilizował sytuację roślin, zwierząt i innych  cennych przyrodniczo terenów, które znajdowały się w  granicach jego terytorium, teraz chcemy robić to razem. Sieć Natura 2000 została utworzona na terytoriach 28 państw członkowskich, obejmując ok. 20% całkowitego obszaru lądowego UE. Tworząc sieć obszarów Natura 2000 hamujemy proces wymierania gatunków.

Fotoprzewodnik – do oznaczania gatunków owadów objętych programem Natura 2000