Dziuplaści sąsiedzi pachnicy

Na żywym drzewie występuje 50-150 gatunków owadów, szacuje się, że na martwym pniu może żyć ich 200-500. Są to gatunki saproksyliczne, czyli takie, którym martwe drewno potrzebne jest do żerowania lub rozwoju. Równocześnie jest to najbardziej zagrożona grupa owadów. Saproksylobionty są nierozerwalnie związane z tym specyficznym środowiskiem. Ich rozwój nie może przebiegać nigdzie indziej, przykładem takiego owada jest pachnica dębowa. Saproksylofile są związane z martwym drewnem fakultatywnie. Z greckiego sapros – zgniły, ksylos – drewno oraz phileo czyli mieć skłonność do czegoś, coś lubić.

Oprócz dziupli owady zasiedlają również korzenie martwych drzew (np. Akimerus schaefferi), pniaki i złomy (np. rębacz dwupaskowy), uschnięte gałęzie (np. Deilus fugax), przestrzeń pod korą (np. larwy z rodzaju  Xylophagus), itp.

Ze względu na ich występowanie saproksylofile możemy podzielić na kilka grup:

• Kambiofagi – związane z korą drzew i krzewów
• Saproksylofagi, które dzielimy dodatkowo na:
  1. Ksylofagi – drewnojady
  2. Kariofagi – próchnojady
• Mykofagi – odżywiają się grzybami saproksylicznymi
• Drapieżcy – odżywiające się innymi owadami saproksylicznymi
• Parazytoidy – ich larwy są pasożytami innych owadów saproksylicznych
• Koprofagi – odżywiają się ekskrementami innych zwierząt saproksylicznych
• Nekrofagi – zjadają szczątki innych zwierząt występujących w martwym drewnie
• Korzystające z soku wyciekającego z drzew
• Używające do budowy swoich gniazd kawałków drewna (np. osy)
• Zakładające gniazdo w martwym drewnie (np. termity)
• Korzystające z martwego drewna jako kryjówki
• Zimujące w martwym drewnie

Rola owadów saproksylicznych:

– rozkładają i mineralizują substancję organiczną (wraz z grzybami)

– zachowują równowagę ekologiczną (drapieżnictwo, pasożytnictwo, konkurencja)

– przygotowują miejsce do życia dla innych organizmów

– są pożywieniem dla innych zwierząt (głównie dzięcioły)

– są środowiskiem życia dla innych organizmów (nicienie, pierwotniaki, grzyby, bakterie itp.)

– ich odchody oraz szczątki są pokarmem dla innych zwierząt oraz stanowią składnik substratu.

Tylko chrząszczy żyjących w dziuplach jest w Polsce ponad 100 gatunków.

Ważniejsze gatunki owadów saproksylicznych żyjących w dziuplach.

Pilnicznik fiołkowy (Limoniscus violaceus)  z rodziny sprężykowatych. Żyje w próchnie, głównie dębowym, można go też spotkać w innych dziuplastych drzewach. W przeciwieństwie do pachnicy preferuje niższe dziuple tuż przy ziemi. Jego cykl rozwojowy trwa 2 lata. Larwy rozwijają się w próchnie, którym też się odżywiają. Imago pojawia się wiosną – w kwietniu i maju. W Polsce objęty jest częściową ochroną gatunkową.

Żródło: http://www.bio-foto.com/displayimage-275.html

Wepa marmurkowa (Protaetia marmorata) z rodziny poświętnikowatych. Nazwę zawdzięcza nieregularnemu wzorowi z białych plamek na pokrywach i przedpleczu. Dorosłe osobniki żywią się głównie sokiem wyciekającym z drzew, czasem urozmaicają jadłospis nektarem kwiatowym. Larwy rozwijają się w próchnowiskach różnych drzew. Żywią się próchnem, ale gdy go zabraknie nie pogardzą liśćmi ani szczątkami roślin. Gatunek objęty ochroną.

Żródło: http://www.biolib.cz/en/image/id10059/

Kwietnica okazała (Protaetia aeruginosa) z rodziny poświętnikowatych. Gatunek chroniony. Nie sposób pomylić jej metalicznie zielonego koloru pokryw. Dorosła postać może osiągać ok. 3 cm długości. Żywi się sokiem z drzew oraz fermentującymi owocami. Larwy bardzo łatwo pomylić z larwami pachnicy. Rozwijają się również w dziuplach starych drzew liściastych.

Żródło: http://www.bio-foto.com/displayimage-352.html

Kruszczyca złotawka (Cetonia aurata) z rodziny poświętnikowatych. Chrząszcze o pięknym metalicznie zielonym kolorze. Dorosłe lubią przesiadywać w ciepłe dni na kwiatach spijając nektar lub na pniach żywiąc się sokiem wyciekającym z drzew. Larwy żerują w próchnowiskach, można je spotkać w dziuplach drzew liściastych. Kruszczyca przystosowała się lepiej do aktualnych warunków, larwy mogą rozwijać się również w próchnicznej glebie tuż przy pniach drzew, w kompoście, oraz pobliżu korzeni bylin.

żródło: http://beetlespace.wz.cz/e_Cetonia_aurata.html

Tęgosz rdzawy (Elater ferrugineus) z rodziny sprężykowatych. Jego larwy rozwijają się w tych samych warunkach co larwy pachnicy oraz kwietnicy. Drutowce, bo tak się nazywamy typ larwy tęgosza, są bardzo drapieżne i żarłoczne. Ich główne pożywienie stanowią larwy pachnicy oraz kwietnicy. Dorosłe chrząszcze latają w nocy, dzień spędzając w dziuplach. Odżywiają się sfermentowanym sokiem wyciekającym z drzew. Gatunek objęty ochroną.

Źródło: http://www.bio-foto.com/displayimage-252.html

Zacnik kropkowany (Gnorimus variabilis) i zacnik zielony (Gnorimus nobilis) – z rodziny poświętnikowatych. Larwy są łatwe do odróżnienia od larw pachnicy. Żyją w próchnowiskach. Dorosłe chrząszcze latają w słoneczne dni odżywiając się pyłkiem i nektarem.

Źródło: http://www.naturephoto-cz.com/gnorimus-variabilis-photo_lat-20054.html

Oprócz tych sztandarowych gatunków, które każdy z nas może zauważyć i rozpoznać jest jeszcze wiele owadów „dziuplastych”. Są one niepozorne, trudne do rozpoznania, bardzo małe lub tak rzadkie, że szansa na ich przypadkowe spotkanie jest nikła. Dlatego właśnie pachnica dębowa jest gatunkiem parasolowym. Dzięki jej ochronie chronimy również całą resztę organizmów żyjących w podobnych środowiskach, jednak trudnych do zauważenia.

Literatura:

Gutowski J. M. (red.), Bobiec A., Pawlaczyk P., Zub K., Drugie życie drzewa, WWF Polska, Warszawa – Hajnówka 2004.
Łakomy P., Jakubowski M., Kuźmiński R., Kamczyc J. 2011 „Martwe drewno”